Czym jest odpowiedzialność cywilna lekarzy?

Odpowiedzialność cywilna jest odpowiedzialnością za wyrządzenie szkody majątkowej lub niemajątkowej (krzywdy) dotyczącej życia, zdrowia, wolności, czy dobrego imienia. 

Oparta jest na zasadzie winy, ryzyka, lub zasad współżycia społecznego. W przypadku odpowiedzialności cywilnej lekarzy, do źródeł jej powstania należy zaliczyć zobowiązania istniejące między stronami, bądź czyn niedozwolony (delikt).

Co ważne, odpowiedzialność ta dzieli się na kontraktową i deliktową. Pierwsza z nich powstaje
w przypadku, gdy pracownik medyczny lub zakład leczniczy nie wykonał lub nienależycie wykonał ciążące na nim zobowiązania z kontraktu. Druga zaś mówi o przypadku, gdy wyrządzona szkoda jest efektem popełnienia czynu niedozwolonego.

Charakter odpowiedzialności

Odpowiedzialność ma charakter osobisty i majątkowy, co oznacza, iż lekarz odpowiada za zobowiązanie całym swoim majątkiem. W przypadku, gdy zobowiązanie - to nie zostanie spłacone dobrowolnie, istnieje możliwość egzekucji należnego świadczenia. Oczywiście lekarz prowadzący działalność leczniczą ma obowiązek posiadania ubezpieczenia OC. Inaczej również wygląda sytuacja, gdy lekarz jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Wszystko zatem należy od konkretnego przypadku.

Przesłanka szkody

Jest to pierwsza przesłanka odpowiedzialności cywilnej lekarza. Rozumie się przez nią zarówno szkodę majątkową, jak i niemajątkową, która powoduje uszczerbek na dobrach prawnie chronionych.  W przypadku tej pierwszej, mamy do czynienia z uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia, w związku z czym dochodzi do poniesienia różnego rodzaju kosztów np. leczenia, utraty pracy, czy utraty dochodu. To właśnie one będą podstawą do ustalenia wysokości należnego, odszkodowania, czy też renty. Natomiast szkoda niemajątkowa związana jest z doznaną krzywdą, powstałą w wyniku cierpień fizycznych i moralnych np. wskutek wykonania zabiegu w sposób nieprawidłowy i traumatyczny dla pacjenta.

Jeżeli chodzi o szkody w związku z postępowaniem lekarza, zalicza się tu najczęściej przypadki szkody na osobie związanej ze świadczeniami medycznymi. Jednakże, istnieje możliwość wyrządzenia szkody, także najbliższym pacjenta. Taka w przypadku np. jego śmierci, lub w przypadku dziecka jeszcze nienarodzonego.

Podmiotem wyrządzającym szkodę, może być lekarz, pielęgniarka, pracownik medyczny, czy pracownik zakładu opieki zdrowotnej. Ustalenie jej rozmiaru polega na porównania stanu, w jakim znajdowałby się pacjent, gdyby nie nieprawidłowe postępowanie lekarza (i inni odpowiednio), a stanem, jaki powstał w wyniku tego postępowania.

Wina

Za winę uważa się zachowanie lekarza niezgodne z obowiązującymi przepisami, aktualnym stanem wiedzy oraz zasadami staranności. Wina zachodzi, w przypadku, gdy obiektywnie, sprawcy można zarzucić niewłaściwe zachowanie.

Lekarz będzie odpowiadał nie tylko za błędy popełnione w trakcie leczenia, ale także za te, niezwiązane z techniką medyczną, nie poinformowanie pacjenta o możliwych skutkach ubocznych zabiegu, postawienie błędnej diagnozy, czy brak poinformowania o stanie zdrowia pacjenta. O winie świadczyć będzie także, ignorancja lekarza, niedbalstwo oraz lekkomyślność.

Nie można jednak lekarzowi zarzucić winy, w momencie, kiedy wynika ona z tzw. błędów nauki, czyli w przypadku, gdy pomimo tego, iż jego zachowanie było zgodne z zasadami wiedzy medycznej, ale doprowadziło do szkody.

Związek przyczynowy

Jest to jedna z najważniejszych przesłanek przypisania winy, a co za tym idzie odpowiedzialności cywilnej lekarzowi. Przyjęta w polskim prawie cywilnym zasada adekwatnego związku przyczynowego mówi, iż zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Oznacza, to iż lekarz poniesie odpowiedzialność za normalne, dające się przewidzieć skutki określonego stanu rzeczy. Nie można obarczyć go odpowiedzialnością za coś, co nie było możliwe do przewidzenia jako normalne następstwo.

Ciężar dowodu

Zgodnie z art. 6 kodeksu cywilnego, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która wywodzi
z tego faktu skutki prawne. W przypadku pacjentów i lekarzy, to na pacjencie będzie ciążyła odpowiedzialność udowodnienia poniesionej szkody w związku z działaniem lub zaniechaniem działania lekarza. Pacjent poprzez swoje dowody musi wykazać, iż to właśnie w wyniku działania lekarza niezgodnego z aktualnym stanem wiedzy medycznej i ogólnych przepisów, dopuścił się on zachowania naruszającego dobra prawne poszkodowanego. Musi wykazać nie tylko istnienie szkody, ale także jej rozmiar oraz związek przyczynowy pomiędzy czynem sprawcy, a poniesioną szkodą.